ΓΚΑΛΙΤΣΙΑΝΟ: Το μικρό ελληνικό χωριό στην Καλαβρία

Στην άκρη της ιταλικής Καλαβρίας, στους πρόποδες του Ασπρομόντε, υπάρχει ένα μικρό χωριό που κλείνει μέσα του κομμάτια της ελληνικής ιστορίας. Το Γκαλιτσιανό (Gallicianò) είναι ένας ορεινός οικισμός και η «Ακρόπολη της Μεγάλης Ελλάδας», όπως συχνά το αποκαλούν συχνά οι μελετητές.

Το χωριό δεσπόζει πάνω από το φαράγγι του ποταμού Amendolea, σε υψόμετρο 621 μέτρων, και ανήκει διοικητικά στον Δήμο Condofuri της επαρχίας Reggio Calabria. Αν και σήμερα κατοικείται από λιγότερους από 50 ανθρώπους, το Γκαλιτσιανό εξακολουθεί να αποτελεί έναν μοναδικό θύλακα ελληνόγλωσσης κουλτούρας και ορθόδοξης παράδοσης μέσα στη Νότια Ιταλία.

Η καρδιά της Μεγάλης Ελλάδας

Η ιστορία της περιοχής χάνεται στα βάθη των αιώνων. Πρώτο κατοικημένο σημείο θεωρείται η Περίπολη, μια οχυρωμένη πόλη της περιόδου της Μεγάλης Ελλάδας. Οι σημερινοί κάτοικοι θεωρούνται απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων αποίκων που εγκαταστάθηκαν στη Νότια Ιταλία, ενώ σύμφωνα με τον Γερμανό γλωσσολόγο Gerhard Rohlfs, πρόκειται για άμεσους κληρονόμους εκείνων που κατέφυγαν στα βουνά της Καλαβρίας, όταν οι Βάνδαλοι και οι Άραβες έκαναν επιδρομές.

Η πρώτη έγγραφη αναφορά στο χωριό Gallicianò εντοπίζεται ήδη από τον 11ο αιώνα, σε βυζαντινά αρχεία της Μητρόπολης Ρέτζιο. Το όνομά του πιστεύεται ότι προέρχεται από το λατινικό «Gallicianum» ή από οικογένεια γαιοκτημόνων με το όνομα «Gallicius»

Σήμερα, το χωριό είναι γνωστό ως η «Ακρόπολη της Μεγάλης Ελλάδας». Ένας χαρακτηρισμός που δεν είναι τυχαίος, καθώς αποτελεί τον πιο αυθεντικό, ζωντανό φορέα ελληνικής πολιτισμικής μνήμης στην περιοχή.

Η γλώσσα των προγόνων: Grecanico

Στο Γκαλιτσιανό οι κάτοικοι είναι δίγλωσσοι, αλλά στο σπίτι, στις αυλές και στα μικρά καφενεία, μιλούν μια γλώσσα που ακούγεται οικεία στους Έλληνες επισκέπτες. Πρόκειται για τη grecanico (ή γκρικά), μια διάλεκτο που συνδυάζει στοιχεία της αρχαίας ελληνικής με τη βυζαντινή και τη νοτιοϊταλική διάλεκτο.

Αυτή η μοναδική γλωσσική κληρονομιά έχει βαθιές ρίζες, θεωρείται πως πρόκειται για συνέχεια της ελληνικής που μιλούσαν οι άποικοι της Μεγάλης Ελλάδας. Ωστόσο, η γλώσσα αυτή κινδυνεύει. Από τη δεκαετία του 1970, η χρήση της μειώθηκε δραματικά, καθώς όσοι μιλούσαν grecanico θεωρούνταν «ορεσίβιοι» ή «νότιοι», και πολλοί γονείς σταμάτησαν να τη διδάσκουν στα παιδιά τους.

Σήμερα, λιγότεροι από 40 άνθρωποι χρησιμοποιούν ενεργά τη διάλεκτο – κυρίως στο Γκαλιτσιανό-. Ενώ σε άλλα μέρη της Καλαβρίας προσπαθεί να διατηρηθεί μέσα από πολιτιστικούς συλλόγους και προγράμματα εκμάθησης. Παρόλα αυτά, η grecanico δεν έχει χαθεί ακόμη. Επιβιώνει στα τραγούδια, στις ευχές, στις προσευχές και στις καθημερινές κουβέντες των γερόντων του χωριού.

Το ελληνικό πνεύμα στην καθημερινή ζωή

Η ελληνική ταυτότητα του χωριού δεν εκφράζεται μόνο μέσα από τη γλώσσα. Είναι παρούσα στην ορθόδοξη πίστη, στη μουσική, στη γαστρονομία και στα έθιμα. Στο κέντρο του χωριού κυματίζουν ελληνικές σημαίες, ενώ η εικόνα τους πάνω από τα πέτρινα σπίτια της Καλαβρίας προκαλεί συγκίνηση σε κάθε Έλληνα επισκέπτη.

Εκκλησία: Παναγία της Ελλάδος

Ξεχωρίζει η ορθόδοξη εκκλησία της Παναγίας της Ελλάδος, χτισμένη και αφιερωμένη στη Θεοτόκο. Ένα σύμβολο πνευματικής συνέχειας και πολιτισμικής επιμονής. Το εκκλησάκι, μαζί με την παλαιότερη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, αποτελεί σημείο αναφοράς για τους κατοίκους, που κρατούν ζωντανές τις ελληνορθόδοξες λειτουργίες και τα έθιμα.

Η ελληνική παράδοση αντικατοπτρίζεται και στη μουσική του χωριού, με τραγούδια στα γκρικά, παραδοσιακούς χορούς και αυτοσχέδιες βραδιές στην πλατεία. Οι ντόπιοι παίζουν νταούλια και λαγούτα, τραγουδούν για τη γη, τη θάλασσα, την αγάπη και τη νοσταλγία της πατρίδας.

Μνήμη, παράδοση και μουσεία

Η επιθυμία των κατοίκων να διατηρήσουν τη μνήμη του τόπου τους γέννησε το Εθνογραφικό Μουσείο του Gallicianò, ένα μικρό αλλά σημαντικό μουσείο, όπου φιλοξενούνται εργαλεία, οικιακά αντικείμενα, φωτογραφίες και υφαντά που δώρισαν οι ίδιοι οι κάτοικοι. Το μουσείο λειτουργεί ως σύνδεσμος ανάμεσα στις γενιές. Οι εκδηλώσεις του χωριού, συγκεντρώνουν επισκέπτες από όλη την Καλαβρία.

Στήριξη στα μικρά ορεινά χωριά της Νότιας Ιταλίας

Το Γκαλιτσιανό αντιμετωπίζει τις ίδιες προκλήσεις που πλήττουν τα μικρά ορεινά χωριά της Νότιας Ιταλίας. Μετανάστευση, γήρανση πληθυσμού και ελλιπής υποδομή. Παρ’ όλα αυτά, η τοπική κοινότητα, με τη στήριξη συλλόγων, πανεπιστημίων και ελληνικών φορέων, προσπαθεί να κρατήσει ζωντανό το χωριό.

Η διάσωση της γλώσσας grecanico, η ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού και η προβολή της ελληνικής ταυτότητας αποτελούν βασικούς στόχους για την επόμενη δεκαετία. Νέοι άνθρωποι, εθελοντές και ερευνητές επιστρέφουν για να διδάξουν τη γλώσσα, να ψηφιοποιήσουν μαρτυρίες και να αναδείξουν την πολιτιστική αξία αυτού του μικρού τόπου.

ΔΙΑΜΟΝΗ: Κλείσε διαμονή στην Ελλάδα και τον κόσμο εδώ. Ταξιδέψαμε στην περιοχή το καλοκαίρι του 2023.

Μοιραστείτε το άρθρο και κρατήστε ζωντανή τη μνήμη της ελληνικής ψυχής της Καλαβρίας.

• Happy Traveller στην Κάτω Ιταλια (ΜΕΡΟΣ Α) | Ολόκληρο επεισόδιο
• Happy Traveller στην Κάτω Ιταλια (ΜΕΡΟΣ Β) | Ολόκληρο επεισόδιο
• Μέρος 3 | Ολόκληρο επεισόδιο (Έχει και το Γκαλιτσιανό)
• Το οδοιπορικό μας στα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας
• Τα ξενοδοχεία που μείναμε στην Κάτω Ιταλία 
• ΔΙΑΜΟΝΗ – ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ: Κατά τη διαμονή μας στην Κάτω Ιταλία, μείναμε σε πολλά διαφορετικά καταλύματα. Βρες και εσύ οικονομικά και cozy μέρη για να μείνεις, εδώ.